Αυτά που μας ενώνουν…

Ανήκω κι εγώ στη γενιά εκείνη που της έμαθαν ότι δεν πρέπει να ξεχνά αλλά να αγωνίζεται. Ανήκω κι εγώ στη γενιά εκείνη που της είπαν τι πρέπει να θυμάται και πώς να αγωνίζεται. Τι άραγε πρέπει να θυμόμαστε; Πώς άραγε πρέπει να αγωνιζόμαστε;

Η μνήμη της ιστορίας του τόπου μας δεν μπορεί να είναι επιλεκτική. Μια τέτοια μνήμη συνιστά εκ των πραγμάτων λήθη της ιστορικής αλήθειας και ενισχύει κοινωνικές παθολογίες, όπως αυτήν του εθνικισμού και του φανατισμού. Δε θα ακολουθήσω το δρόμο της λήθης, δε θα περπατήσω στα μονοπάτια της υποκρισίας.

Μας έχουν μάθει καλά όλα όσα χωρίζουν Τουρκοκύπριους και Ελληνοκύπριους. Κι αν κάποια τα ξεχάσαμε φρόντισαν να μας τα θυμίσουν τις τελευταίες εβδομάδες. Φρόντισαν μεθοδικά, να γεμίσουν και πάλι τις καρδιές μας με θλίψη και θυμό.

Εκεί, ξεχασμένα στις σελίδες της ιστορίας, βρίσκονται όλα αυτά που ενώνουν Τουρκοκύπριους και Ελληνοκύπριους. Φροντίσαμε να τα παραμερίσουμε για να μην ενοχλούν τη συνείδησή μας. Αδιαφορήσαμε και αφήσαμε άλλους να αποφασίζουν για εμάς. Η δική μου συνείδηση επαναστάτησε…

Ανήκω κι εγώ στη γενιά εκείνη που είδε πρώτη φορά Τουρκοκύπριο στους κήπους του Λήδρα Πάλας. Ανήκω κι εγώ στη γενιά εκείνη που σαν τουρίστας επισκέφτηκε την κατεχόμενη γη μας. Ανήκω όμως και στη γενιά εκείνη, που έμαθε να ερευνά, να αξιολογεί, να κρίνει και προπαντός να στοιχειοθετεί και να επιχειρηματολογεί. Πιο κάτω θα αφήσω την ιστορία να μιλήσει για όσα μας ενώνουν. Είναι σ΄ αυτά που πρέπει να στηριχθούμε αν θέλουμε να ενώσουμε την πατρίδα μας.

Ναι φίλε Ελληνοκύπριε, σε μια άλλη εποχή οι Τουρκοκύπριοι αγωνίστηκαν για σένα. Ναι φίλε Τουρκοκύπριε, σε μια άλλη εποχή οι Ελληνοκύπριοι έχυσαν το αίμα τους για σένα.

Όπως θα δούμε στη συνέχεια, είναι πολλοί οι αγώνες που έκαμαν μαζί οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι εργάτες για μια καλύτερη, πιο ανθρώπινη ζωή για τους ιδίους, τις γυναίκες και τα παιδιά τους. Είναι βέβαια αδύνατη, στα πλαίσια ενός άρθρου, η παράθεση όλων των κοινών αγώνων και θυσιών Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Επέλεξα να παρουσιάσω πιο κάτω τις προεξέχουσες περιπτώσεις, όσα κατά την κρίση μου επαρκούν για να σκιαγραφήσουν με σαφήνεια την εικόνα της Κύπρου πριν τα χρόνια της ανεξαρτησίας.

Η σημαντικότερη απεργία, πριν την οργάνωση των εργατών σε συντεχνίες, ήταν αυτή των σιδηροδρομικών τον Ιούλη του 1941. Το βασικό αίτημα σ΄ αυτή την απεργία ήταν η αύξηση των πενιχρών μεροκάματων. Όταν η απεργιακή επιτροπή αρνήθηκε να καλέσει τους απεργούς να επιστρέψουν στις εργασίες τους, τα μέλη της μαζί με μερικούς άλλους απεργούς, συνελήφθηκαν από την αστυνομία και παραπέμφθηκαν στο δικαστήριο όπου καταδικάστηκαν σε φυλάκιση. Η καταδίκη και η φυλάκιση των σιδηροδρομικών προκάλεσε κύμα διαμαρτυριών (Ελληνοκυπρίων, Τουρκοκυπρίων και Αρμένηδων), με αποτέλεσμα το Δεκέμβρη του ίδιου χρόνου οι φυλακισμένοι να αφεθούν ελεύθεροι. Η απεργία έληξε με την ικανοποίηση των αιτημάτων των εργατών στις 11 του Ιούλη 1941.

Γυρίζοντας τις σελίδες της ιστορίας, συναντούμε λίγα χρόνια μετά τους απεργιακούς αγώνες του 1948, οι οποίοι συνιστούν μια από τις σημαντικότερες αποδείξεις της ειρηνικής συμβίωσης αλλά και των κοινών αγώνων Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Οι απάνθρωποι όροι και συνθήκες δουλειάς, τα εξαιρετικά χαμηλά μεροκάματα, η ετσιθελική επιβολή απαράδεκτων όρων εργασίας, η φτώχεια και η εξαθλίωση, αποτέλεσαν την αφορμή για το ξέσπασμα των μεγάλων απεργιακών αγώνων των μεταλλωρύχων, των αμιαντωρύχων και των οικοδόμων.
Οι αγώνες αυτοί ήταν η απαρχή για τη θεμελίωση των πρώτων εργατικών κατακτήσεων που έγιναν βάση ακόμα και για τις σημερινές κατακτήσεις των εργαζομένων, όπως το δικαίωμα για συλλογικές διαπραγματεύσεις και συλλογικές συμβάσεις, για ανθρώπινες συνθήκες απασχόλησης και μισθοδοσίας. Τότε κανένας δε νοιάστηκε να ξεχωρίσει τους Ελληνοκύπριους από τους Τουρκοκύπριους. Οι σφαίρες και τα σίδερα της φυλακής δεν έκαναν διακρίσεις. Το χώμα που σκέπασε τους δολοφονημένους απεργούς δε νοιάστηκε για την εθνικότητα, τη θρησκεία ή τη φυλή τους.

Το παράδειγμα των απεργιακών αγώνων του 1948 ακολούθησαν και σε πολλές άλλες περιπτώσεις Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι εργάτες κατά τη δεκαετία του 1950. Κάποιες απ΄ αυτές τις περιπτώσεις είναι η απεργία των λιμενεργατών της Λεμεσού το 1952, οι απεργίες των μεταλλωρύχων της Καλαβασού, των μεταλλωρύχων της Λίμνης και των λιμενεργατών στην Πάφο το 1955, καθώς και οι απεργίες των εργατών των κυβερνητικών και στρατιωτικών έργων το 1960. Παράλληλα, την ίδια περίοδο, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι ρίχτηκαν μαζί στον αγώνα για τη θέσπιση νομοθεσίας Κοινωνικών Ασφαλίσεων καθώς και στον αγώνα για την ίδρυση και λειτουργία των συντεχνιακών φαρμακείων.

Οι κοινοί αγώνες των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων εργαζομένων, δεν περιορίζονταν όμως μόνο σε κοινές απεργίες, που είχαν να κάνουν με τα οικονομικά και επαγγελματικά τους προβλήματα. Οι κοινοί αγώνες επεκτείνονταν και στα ευρύτερα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα. Ανάμεσα σε πολλά παραδείγματα, ξεχωρίζει η περίπτωση του σεισμού στην Πάφο που έγινε στις 10 Σεπτεμβρίου 1953. Ο δολοφονικός σεισμός προκάλεσε το θάνατο σε 40 πρόσωπα και τραυμάτισε πάνω από 100. Από τους 40 σκοτωμένους οι 13 ήταν Τουρκοκύπριοι.

Για την αντιμετώπιση των τεραστίων καταστροφών που έγιναν κινητοποιήθηκαν εκτός από την κυβέρνηση, τα κόμματα, οι οργανώσεις, η εκκλησία και διάφορα ιδρύματα, σχεδόν όλος ο λαός Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι. Πολλές εκατοντάδες εργάτες απ’ όλη την Κύπρο, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, ανταποκρινόμενοι στην έκκληση των διαφόρων οργανώσεων, δούλεψαν εθελοντικά, για να ξεθάψουν από τα ερείπια τις περιουσίες των σεισμοπαθών, για την κατεδάφιση των ετοιμόρροπων σπιτιών και για το καθάρισμα των δρόμων. Στο ταμείο που ιδρύθηκε για την ανακούφιση των σεισμοπαθών συνεισέφεραν χιλιάδες πρόσωπα, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι.

Η παρουσίαση όλων αυτών που ενώνουν Τουρκοκύπριους και Ελληνοκύπριους δε θα μπορούσε να σταματήσει εδώ. Αν σταματούσα εδώ, θα ήμουν άδικος απέναντι σε όλους τους απλούς ανθρώπους μιας άλλης Κύπρου, που ζούσαν σε μια κοινή πατρίδα και μοιράζονταν μια κοινή καθημερινότητα. Μας ενώνει λοιπόν ακόμα, η ιστορία της Ραζιέ της μαμμούς που ξεγέννησε την Ανδρονίκη. Μας ενώνει η ιστορία του μικρού Γιουτζέλ που έπαιζε κάθε μέρα με τον Αντρέα, το Στέλιο, τον Άλκη, τον Αλέκο και το Δώρο στους δρόμους της Λεμεσού. Τότε η Ραζιέ δε ρώτησε την Ανδρονίκη αν ήταν Ελληνοκύπρια. Τότε ο Αλέκος δε ρώτησε τον Γιουτζέλ αν ήταν Τουρκοκύπριος. Τότε το μόνο που ένοιαζε τους ανθρώπους ήταν η πάλη για ένα καλύτερο αύριο.

Σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε, αναζητείται ένα καλύτερο αύριο. Ένα αύριο που να χωρεί όλους όσους έχυσαν το αίμα τους για τούτη την πατρίδα. Συμπατριώτη και συμπατριώτισσα, μην ξεχνάς όσα μας ενώνουν και αγωνίσου για την επανένωση του τόπους μας. Μόνο έτσι θα σμίξουν και πάλι οι καρδιές των ανθρώπων. Μόνο έτσι δε θα πάει χαμένη η θυσία του Ντερβίς και του Κώστα…

Λάμπρος Στεφάνου

Μέλος Κεντρικής Γραμματείας Προοδευτικής Κίνησης Δασκάλων και Νηπιαγωγών

Πηγές

Βαρνάβα, Π. (1997). Κοινοί εργατικοί αγώνες Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων – Γεγονότα μέσα από την ιστορία. Λευκωσία: Εκδόσεις ΠΕΟ.
Γραικός, Ν. (1991). Ιστορία της ΠΕΟ. Λευκωσία: Εκδόσεις ΠΕΟ.
Παυλίδη, Γ., Σοφοκλέους, Γ., Φιλίππου, Π., Θωμά Γ. Α., & Χατζηγεωργίου, Τ. (2008). Το άλλο μισό. Λευκωσία: Εκδόσεις Άστρα.
Στεφάνου, Λ. (2002). Έτσι σηκώθηκε ο ήλιος – Η ζωή και η δράση του Λάμπρου Γονατά. Λευκωσία: Η. Λοϊζίδης ΛΤΔ.